«Η ιστορία των γυναικών στο Μαραθώνιο δρόμο» του Κίμωνα Αποστολόπουλου

«Στην «Εστία» της 23ης Μαρτίου του 1896 σημειώνεται: «…Η δρομεύς κυρία Ρεβίθη, η παράδοξος γυνή, η διατρέξασα προ ολίγων ημερών τον Μαραθώνιο δρόμο χάριν δοκιμής σκοπεύει να συναγωνισθή μεθαύριον. Σήμερον ήλθε εις τα γραφεία μας και μας είπεν ότι εάν την εμποδίσουν τα υποδήματά της θα τα βγάλη καθ’ οδόν και θα έλθη γυμνόπους…»

Α. Η Γιορτή

Την ερχόμενη Κυριακή θα διεξαχθεί στην Αθήνα ο 34ος Κλασσικός Μαραθώνιος αφιερωμένος στην μνήμη του Γρήγορη Λαμπράκη για την Ειρήνη.

Μια Μαραθώνια διαδρομή 42,195 μέτρων που αναδεικνύει το μεγαλείο της ανθρώπινης δύναμης. Ένας μύθος 2.500 χρόνων που ξεκινά από το θρύλο του Φειδιππίδη και φτάνει στους σύγχρονους ήρωες και ηρωίδες του κλασσικού αθλητισμού.

Ένα αγώνισμα που ενώνει εκατομμύρια ανθρώπους , άνδρες και γυναίκες,  μεγάλους και μικρούς,  φίλους και φίλες και ολόκληρες οικογένειες,  σε ολόκληρο τον πλανήτη.
Στο φετινό Μαραθώνιο θα συμμετάσχουν 17.085 άτομα εκ των οποίων 3.264 θα είναι γυναίκες. Στο αγώνισμα των 10.000 μέτρων θα τρέξουν 9.371 άτομα εκ των οποίων 3.435 θα είναι αθλήτριες και τέλος στα 5.000 μέτρα  θα τρέξουν 6.305 αθλητές και  7.714 αθλήτριες.
Στο αγώνισμα των 5.000 μέτρων για πρώτη φορά η συμμετοχή των γυναικών θα ξεπεράσει αυτήν των ανδρών.

Συνολικά και στις τρεις εκδηλώσεις του Μαραθωνίου θα συμμετάσχουν 40.475 άτομα εκ των οποίων 14.413 θα είναι γυναίκες.

Πολλοί αθλητές και αθλήτριες από την Πόλη μας και μεταξύ αυτών και Η ΛΕΣΧΗ ΦΑΕΘΩΝ η οποία θα συμμετέχει και με πολυπληθή ομάδα σε όλους τους αγώνες ,θα δώσουν το παρόν.
Μεταξύ αυτών ή Βάσω Κοζανιδου, η Κατερίνα Μέντης, η Μαρία Ρουμελιώτη -Κ ολοβού, η Μαρία Μπαλάση–Λεγουρα, Η Χρυσάνθη Αθανασόπουλου,η Φωτεινή και η Άννα Μεντζελοπούλου, η Φανή Λάζαρη και η Γιολάντα Μπαλάση.

Ήταν όμως έτσι τα πράγματα πάντα  για την συμμετοχή των γυναικών στον Μαραθώνιο;
Στην αρχαιότητα ο Μαραθώνιος δεν υπήρχε ως άθλημα, ούτε και κάποιο παρόμοιο αγώνισμα..

Β.  Η ιδέα του Μαραθωνίου

Η ιδέα της γέννησης του μαραθωνίου δρόμου ως αγώνισμα του κλασσικού αθλητισμού ανήκει στο Γάλλο γλωσσολόγο και ελληνιστή Michel Breal φίλο του Πιέρ ντε Κουμπερτέν που πρότεινε κατά την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896 στην Αθήνα «την επανάληψη του διάσημου εκείνου δρόμου που εξετέλεσε ο στρατιώτης του Μαραθώνος»
Έτσι η επίσημη έναρξη της ιστορίας του μαραθωνίου δρόμου καταγράφεται στις 10 Μαρτίου 1896 με τη διεξαγωγή των πανελληνίων προκριματικών αγώνων που θα καθόριζαν την ταυτότητα των έξι αθλητών που θα λάμβαναν μέρος στους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες της σύγχρονης εποχής, χωρίς όμως την συμμετοχή γυναικών.
Ο πρώτος διεθνής μαραθώνιος επί της κλασικής διαδρομής έγινε στις 2 Οκτωβρίου 1955, αν και η απόφαση προϋπήρχε από το 1938. Ο αγώνας έγινε με τη συμμετοχή 21 μόνο αθλητών .

Γ. Ο Μαραθώνιος των Γυναικών

Ο Μαραθώνιος των γυναικών διεξήχθη για πρώτη φορά στους Ολυμπιακούς Αγώνες του  1984 στο Λος Άντζελες με νικήτρια την Τζόαν Μπενόιτ (Joan Benoit) από τις Ηνωμένες Πολιτείες με χρόνο 2 ώρες 24 λεπτά και 52 δευτερόλεπτα.

Ο συγκεκριμένος μαραθώνιος, μάλιστα, μας χάρισε μια από τις πλέον συγκλονιστικές στιγμές στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων, με πρωταγωνίστρια την 39χρονη Ελβετίδα, Γκαμπριέλα Άντερσεν, η οποία κατάφερε να τερματίσει σε κατάσταση πλήρους εξάντλησης κόβοντας την ανάσα χιλιάδων θεατών στο στάδιο και εκατομμυρίων τηλεθεατών σε κάθε γωνιά του πλανήτη.

Κάτοχος του παγκοσμίου ρεκόρ στις γυναίκες εμφανίζεται επίσημα η Βρετανή Πώλα Ράντκλιφ (Paula Radcliffe) η οποία στο μαραθώνιο του Λονδίνου στις 13 Απριλίου 2003, τερμάτισε σε 2 ώρες 15 λεπτά και 25 δευτερόλεπτα.

Το αντίστοιχο ελληνικό ρεκόρ κατέχει  η Μαρία Πολύζου (Πανελλήνιος ΓΣ) με 2:33.40 (23 Αυγούστου 1998)

Όμως μόλις το 1974 η Ζωζώ Χριστοδούλου έγινε η πρώτη γυναίκα στην Ελλάδα που έτρεξε στον Μαραθώνιο. Μέχρι τότε οι διοργανωτές των αγώνων δεν θεωρούσαν ότι οι γυναίκες έχουν το σθένος για να καλύψουν µεγάλες αποστάσεις.

Στους Ολυµπιακούς του ‘’72 τις άφηναν να τρέχουν µέχρι 1.500 μέτρα

Δ. Τέλος -Το άβατο για τις γυναίκες στο στίβο (το έτος 1928)

Βρισκόμαστε στην Αθήνα των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων και έκπληκτη η οργανωτική επιτροπή αντιμετωπίζει μια περίεργη, για την εποχή εκείνη, αίτηση συμμετοχής στον Μαραθώνιο Δρόμο. Είναι αυτή της Σταματίας ή Σταμάτας Ρεβίθη, της αποκαλούμενης και Μελπομένης, από τη Σύρο. Όπως την περιγράφουν οι εφημερίδες της εποχής, ήταν πολύ φτωχή, περίπου 30 χρόνων, αν και φαινόταν μεγαλύτερη, ξανθή, οστεώδης, με χαρακτηριστικά μεγάλα μάτια. Κατοικούσε στον Πειραιά μαζί με το μικρό της παιδάκι, μόλις 17 μηνών, ενώ τα Χριστούγεννα του περασμένου έτους είχε χάσει το μεγάλο της παιδί, 7 ετών.

Καθημερινά η Σταματία Ρεβίθη, κρατώντας το μωρό στην αγκαλιά της, διήνυε την απόσταση Πειραιάς – Αθήνα με τα πόδια, ψάχνοντας για κάποια περιστασιακή δουλειά και αναζητώντας μια καλύτερη τύχη. Φαίνεται, λοιπόν, πως σε μία από τις καθημερινές αυτές διαδρομές ένας Αθηναίος πεζοπόρος που τη συνάντησε της ανέφερε για τους Ολυμπιακούς Αγώνες και την πιο σημαντική τους έκφανση, τον Μαραθώνιο Δρόμο, και, ίσως εμπαίζοντάς την, της είπε πως θα έπρεπε να αγωνιστεί και αυτή. 

Η ιδέα αυτή έγινε μόνιμη και βασανιστική για τη Ρεβίθη, που δεν δίστασε να την προωθήσει.Με τρόπο η επιτροπή των Αγώνων τής αρνήθηκε τη συμμετοχή, με το δικαιολογητικό πως είχαν συμπληρωθεί οι θέσεις και με την υπόσχεση πως θα μπορούσε στο μέλλον να αγωνισθεί σε Μαραθώνιο μαζί με άλλες ξένες και κάποια Αμερικανίδα Μιστέαν, που θα ερχόταν στην Αθήνα με αυτόν τον σκοπό. Κάτι που τελικά δεν έγινε.
Η πεισματάρα Σταματία δεν πτοήθηκε καθόλου και τις παραμονές του αγώνα βρίσκεται στον Μαραθώνα, μαζί με τους άνδρες δρομείς, αποφασισμένη να τρέξει και αυτή. «…Στο χάνι “Το τρόπαιον του Μιλτιάδου” είχαν συγκεντρωθεί επτά δρομείς που θα έπαιρναν μέρος στον αγώνα την άλλη μέρα. Μεταξύ αυτών ήταν και η κυρά Σταμάτα Ρεβίθη, που είχε έλθει με σούστα και είχε κατασκηνώσει στον τόπο της εκκίνησης. Ήταν η “γνωστότατη μαραθωνοδρόμος”, που όλοι οι δημοσιογράφοι ζήτησαν να δουν και να συζητήσουν μαζί της. Τη φιλοξένησε ο δήμαρχος του χωριού κ. Κουτσογιαννόπουλος…».

Το επόμενο πρωινό η Σταματία θα ζητήσει από τον ιερέα του χωριού να της διαβάσει μια ευχή για να τρέξει γρήγορα τη διαδρομή. Όμως, οι ευχές θα δίνονταν μόνο στους επίσημους αθλητές. Λίγο αργότερα η Σταματία θα ακούσει την αμετάκλητη απόφαση της επιτροπής που της αρνείται ακόμα και ανεπίσημα να ακολουθήσει την ομάδα των αθλητών. Και πάλι όμως δεν πτοείται. Την επομένη του θριάμβου του Σπύρου Λούη θα βρεθεί ξανά στη γραμμή εκκίνησης του Μαραθώνα. Έχει πάρει την απόφαση να τρέξει τη διαδρομή μόνη. 

Πριν ξεκινήσει, ο δάσκαλος, ο ειρηνοδίκης και ο δήμαρχος του χωριού συντάσσουν ένα μικρό πρακτικό πιστοποιώντας την ώρα εκκίνησης. Η Σταματία θα φτάσει κατάκοπη στην Αθήνα, όπου και θα συναντήσει κάποιους υπαξιωματικούς, τους οποίους και παρακαλεί να υπογράψουν το πρακτικό για να πιστοποιηθεί η ώρα άφιξής της. Ύστερα κατευθύνθηκε προς το κέντρο της Αθήνας για να επισκεφθεί τον γραμματέα της Επιτροπής Αγώνων, τον Τιμολέοντα Φιλήμονα.

Την επεισοδιακή αυτή ιστορία της πρώτης γυναίκας μαραθωνοδρόμου μαρτυρούν πολλές εφημερίδες της εποχής, η «Ακρόπολις», το «Άστυ», ο «Νέος Αριστοφάνης» και η «Messager d’ Athènes». 

Δυστυχώς τα ίχνη της Σταματίας Ρεβίθη χάνονται τελείως μετά τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες και ο πρωτόγνωρος άθλος αυτής της γυναίκας δεν βρήκε την απαιτούμενη αναγνώριση και η ίδια την καταξίωση. Η εποχή δεν ευνοούσε ακόμα την γυναικεία άθληση, πολύ περισσότερο τη λαϊκή. Οι γυναίκες, και μόνο της «καλής κοινωνίας», περιορίζονταν σε αθλοπαιδιές που είχαν ταυτιστεί με τις ανώτερες τάξεις, όπως η αντισφαίριση και το γκολφ.

(*) Ο Κίμωνας Αποστολόπουλος είναι οικονομολόγος, πρώην Διευθυντής της Τράπεζας Πειραιώς και επί χρόνια δρομέας μεγάλων αποστάσεων.

http://gzmosxos.blogspot.gr